آموزش و تدریس تار و سه تار در تهران و کرج.گلشهر.فردیس.شاهین ویلا...

علت به هم خوردن کوک در رابطه با ساز تار

1.سیم     2.گوشی     3.بیخ دسته       4.سر پنجه

1. سیم ها در دو صورت باعث در رفتن کوک میشوند یکی از طرف سیم گیر که اگر سیم خوب پیچیده نشود موجب شل شدن و ناکوکی میشود.دوم از سمت گوشی که اگر تعداد دور های سیم به گوشی خیلی کم و یا زیاد و یا کاملا محکم به گوشی پیچیده نباشد که امتحان آن کشیدن سیم از وسط به سمت بالا میباشد.

2.اگر سوراخ های گوشی کاملا جفت و جذب نباشند و گوشی از یک طرف یا دو طرف در جای خود حرکت کند و یا هنگام کوک کردن پله پله و یا پرش داشته باشد و یا حرکت گوشی به نرمی نباشد.

سوراخ گوشی ها کونیگ زیاد داشته باشد که باعث درامدن گوشی شود.

(در این دومورد در رفتگی مشخصا از یک سیم کاملا محسوس است)

3.اگر بیخ دسته ترک داشته باشد که هنگام نواختن کوک کلی تغییر میکند با کمی حرکت دسته تغییر صدا مشخص میشود.

4.اگر سرپنجه ترک خورده باشد و یا اتصالات آن جدا شده باشد کوک عدم ثبات و دایم احتیاج به کوک کردن دارد.

(در مورد سه و چهار کوک کلی عدم پایداری و همه سیم ها احتیاج به کوک دارد)

عوامل چفت نبودن سیم ها در تار

1.سیم    2.شیطانک    3.خرک    4.موارد پرده و یا استخوان

1.اگر سیم ها کهنه باشند و یا یکی از سیم ها کشش بیشتری داشته باشد و یا نو و کهنه باشد و یا دو سیم متفاوت باشد.

2.ارتفاع جفت سیم ها از روی شیطانک تا استخوان یکی نباشد.

3.شیار خرک هماهنگ با سطح دسته نباشد(در اغلب خرکها شیار های متعددی وجود دارد که باید فاصله دو سیم از شیطانک تا خرک مساوی و موازی باشد)

یا به عبارتی آخرین نقظه عبور سیم ها روی خرک و شیطانک یکی نباشد.

4.یک دست نبودن پرده ها (نازک و ضخیم)یا گره دار باشد.

استخوان در بعضی جاها فرورفتگی و یا ناهمواری داشته باشد.

maktabkhanemirza.ir

اصلاح پرده سالیان درازیست در موسیقی ما چه در موسیقی عملی چه نظری، مورد استفاده قرار می گیرد؛ هنوز هم پرده روی سازهای ایرانی به فرم گذشته استفاده می شود، البته این به معنای توقف روند اصلاح سازگاری و بهبود کیفیت در سازگری موسیقی ایرانی نیست. برای روشن شدن این موضوع به بحث در مورد انواع پرده های معمول سه تار و دلیل رد بعضی از طرح های پیشنهادی می پردازیم.

یک نوازنده آماتور اولین بار که نحوه بستن پرده و گره زدن پرده های معمول تار و سه تار (که اکثرا” از روده گوسفند است) را ببیند حتما” این سئوال برایش پیش می آید که چرا تار و سه تار نباید مانند ماندولین و گیتار پرده های ثابت داشته باشند که هر سال مشکلات تعویض پرده یا تنظیم پرده (که بخاطر تماس دست با پرده های متحرک روی می دهد) را نداشته باشد؟

فواصل ریزتر از ربع پرده که در موسیقی ایران به وفور دیده می شود موجب شده، نوازنده زحمت استفاده از پرده های متحرک را بپذیرد و از پرده های ثابت استفاده نکند. اینجا یک سئوال پیش می آید که چرا کل پرده ها ( یعنی مثلا” از سی کرن به جای یک پرده دو پرده) بصورت ثابت روی ساز بسته نمی شود که اصلا” نیازی به بالا یا پاین کشیدن پرده نباشد؟

به جواب این سئوال هنگام نوازندگی با پرده های کامل می توان رسید! وقتی فاصله پرده ها به قدری کم شود که انگشت بین آن به خوبی قرار نگیرد لرزش سیم بوسیله گوشت دست گرفته می شود و صدای سیم تا حدی خفه می شود و ساز دیگر طنین مناسبی نخواهد داشت.

(پرده روی دسته سازها غیر از اینکه باعث سهولت پیدا کردن محل دقیق نت ها برای نوازنده می شود، نقش یک شیطانک را هم به عهده می گیرد! به این صورت که بر آمدگی پرده و فشار دست بر پرده لرزش سیم از محل پرده به قبل از آنرا قطع می کند که صدای شفافی هنگام زخمه زدن بوجود آید، پس برخلاف تصور عده ای که عقیده دارند تنبلی نوازندگان در پیدا کردن نتها موجب بسته شدن پرده روی سازها شده ، تولید صدای خالص بدون پرد ممکن نیست!)

این موضوع که چه پرده ای برای سازهای تار و سه تار مناسب است (که هم کیفیت صدایی خوبی داشته باشد هم دوام زیاد) اخیرا” بعضی از نوازندگان و سازگران را به جنب و جوش واداشته و تجربیات جالبی هم در این سالها به دست آمده.

پرده معمولی از جنس روده گوسفند

پرده های معمولی که روی تار و سه تار (و سازهای محلی مثل تنبور و گاهی دوتار) بسته می شوند، روده گوسفند هستند. این پرده ها نسبت به پرده ها یی که در ادامه ذکر خواهد شد زبرتر و کم دوامتر هستند ولی در جابجایی ها روی نتهایی که متغییر است، نرمتر و لغزنده ترند. این پرده ها بطور میانگین حدود یکسال تا یکسال و نیم در دست یک نوازنده متوسط کارایی دارد(بدون آغشته کردن آن به مواد نگهدارنده دیگر) و پس از آن یکی پس از دیگری باز می شود ( متفاوت بودن جنس پرده، رطوبت محل نگهداری و استیل دست چپ نوازنده در طول عمر پرده تاثیر زیادی دارد، همین پرده در شرایط مناسب آب و هوایی و با استیل مناسب می تواند بیش از ۳ سال عمر کند)

رطوبت هوا مخصوصا” در تابستان که کولرهای آبی در منازل ایران استفاده می شود ضربه زیادی به ساز و مخصوصا” به پرده ساز (از جنس روده گوسفند) می زند.

گاهی در تابستان پس از باز کردن جعبه ساز متوجه شوید.چند پرده پاره شده، برای جلوگیری از این اتفاق بسته های رطوبی گیر ( که معمولا” در جعبه های لوازم الکتریکی هم هست) را در جعبه ساز بگذارید تا محیط نگهداری ساز مرطوب نباشد.

همانطور که در بالا ذکر شد، استیل دست چپ نوازنده و میزان اصطکاک آن با پرده در طول عمر پرده نقش مهمی دارد. نوازنده باید سعی کند تا حد امکان کمترین تماس را با پرده داشته باشد، این هم به سرعت در حرکت افقی دست روی دسته کمک می کند هم از ساییدگی پرده می کاهد. پرده های معمولی (روده گوسفند) بخاطر قیمت پائین و سهولت در بستن روی ساز، بیشترین آمار فروش را (نسبت به انواع دیگر پرده) از آن خود کرده است.

ازسایت:www.yjc.ir

چوب سه تار از درخت توت باشد.

رگه های درشت صفحه به سمت سیم بم باشد.

فاصله ی سیم تا دسته ی ساز کم باشد تا حدی که موقع اجرا سختیه سیم را حس نکنید.

صدای پائین دسته با بالا دسته همخوانی داشته باشد.

صدای سیم دوم مفهوم باشد و حالت گنگی نداشته باشد.

در اجرای سیم بم.سیم کاملا نرم و صدایی طبیعی داشته باشد.

صدای همه ی سیمها دنبال هم باشد یعنی با هم همخوانی داشته باشد و در گوش دادن تفکیک سیمها سخت باشد.

بلند بودن صدای ساز دلیلی بر خوب بودنش نیست.

با یک مضراب ویا حتی بدون زدن مضراب باید بتوانید چندین نت را به راحتی و با طنین خوب اجرا کنید.

در اجرای تکنیک ناله ی ساز(ویبره) هیچ مشکلی نداشته باشید.

بعد از کوک کردن ساز تک تک پرده ها را امتحان کنید که در اصطلاح گز نزند.

دسته ی ساز نه کلفت و نه زیادی نازک باشد که البته بستگی به دست خودتان دارد.

ساز از نظر وزنی سبک باشد.

سازی که زیاد رنگ شده باشد فقط قشنگ است و احتمال دارد که صدای خوبی نداشته باشد.

رنگ ساز هرچه روشنتر باشد بهتر است .هم اگر عیبی داشته باشد پیداست و هم از نظر روانشناسی مثبت است.

از: yjc.ir

لبخند بزن تازه کنی بغض“بنان” را

بخرام بر آشفته کنی “فرشچیان” را

تلفیق سپید و غزل و پست مدرنی

انگشت به لب کرده لبت منتقدان را

معراج من این بس که در این کوچه بن بست

یک جرعه تنفس بکنم چادرتان را

دلتنگی حزن آور یک کهنه سه تارم

برگیر و بر آشوب و بزن “جامه دران” را

ای کاش در این دهکده پیر بسوزند

هر چه سفر و کوله و راه و چمدان را

شاید تو بیایی و لبت شربت گیلاس

پایان بدهد این تب و تاب این هذیان را

قاموس غزل های منی بی برو برگرد

نگذار کسی بو ببرد این جریان را

"حامد عسکری"

تا حالا دقت کردید یا ازخودتون پرسیدید چرا صدای ساز بعضی اساتید انقدر با هم فرق میکنه؟؟مثلا چرا جنس صدای ساز استاد لطفی با سه تار استاد ذوالفنون متفاوت هست و به نظر صدا بمتر و پر حجم تر میات؟دلیلش اینه که استاد ذوالفنون از سه تار با کاسه های کوچکتر استفاده میکنند و استاد لطفی از سازهای کاسه بزرگ.سه تار بمخوان سه تاری هست که صدای پر حجم تر و البته بمتری نسبت به سه تار های معمولی دارد منظورم اکتاو بم مثل بمتار نیست(بم به معنای عامیانه نه بم به معنای موسیقایی).حالا چه اتفاقی میفته که سه تار بمخوان میشه؟؟حالا میگم بابام جاناین جور سازها کاسه بزرگی دارند که باعث میشه صدا حجم پیدا کنه و صفحه رو نازک میگیرند تا صدا زیاد تر بشه . برای همین امکان شکستن و افت صفحه میره بالا.ام افت صحفه چیه!وقتی که صفحه ساز خیلی نازک گرفته بشه وقتی ساز رو بالا کوک میکنند به مرور زمان صفحه پایین میاد و به این میگن افت صفحه! و اما گلویی ساز به شکل پایین دقت کنید کاسه وقتی داره وصل میشه به دسته یواش یواش کوچیک میشه تا وصل شه به دسته به این قسمت میگن گلویی که خیلی هم مهمه ولی تازه کارها بیخیالش میشن و فکرش رو هم نمیکنن که چقدر این مهمه!هر چه قدر این گلویی بلندتر بشه ساز زنگ دارتر میشه .در سازهای بمخوان این گلویی به خاطر اینکه کاسه بزرگ هست بازتر میشه و طولش کوتاهتر میشه.این باعث میشه که زنگ ساز پایین بیاد. که بعضی ها دوست دارند و بعضی ها دوست ندارند.از نوازندگانی که با این سازها ساز میزنن میشه از محمد رضا لطفی و مسعود شعاری نام برد.بعضی افراد هم این مدل ساز رو برای تک نوازی نمیپسندند و برای گروه نوازی استفاده میکنند.البته شاید از این عکس نفمید کاسه ساز بزرگه چون استاد لطفی یه حدود دو متر قد دارند و هیکل خیلی خیلی بزرگی دارند و ناچار از این سازها باید استفاده کنند چون دستشون خیلی بزرگ هست و البته خود استاد هم این صدا رو میپسندند.

تالیف:علیرضا امیرصمیمی....http://www.setarsaz.ir

نگاره ای از دوره صفویه

در مسیر تکامل عود باستان ایران و تنبور خراسان قرار دارد. این ساز در نقوش مربوط به دوره ی ساسانی و حتی قبل از آن دیده می شود، از این رو عمر این ساز را می توان بیش از 1000 سال تخمین زد.که رفته رفته در طول تاریخ تغییراتی در شکل ظاهری و پرده بندی آن داده شده و به صورت سه تار امروزی در آمده است .

این ساز در زمان میرزا علی اکبر خان فراهانی و پسران او میرزا عبدالله و آقا حسینقلی (اواخر دوران قاجار) مانند تار جزو سازهایی بوده که ردیف موسیقی ایرانی با آن نواخته می شده است و تا امروز ادامه پیدا کرده و در حال حاضر جای خود را در موسیقی به عنوان یک ساز مستقل ایرانی مانند تار باز کرده است.

سه تار از سازهای ملی ایران است و از آنجایی که مربوط به هیچ قوم و یا منسوب به ناحیه ای خاص نمی باشد، سازی شهری به حساب می آید و در دسته بندی سازها نیز به واسطه داشتن سیم (زه) و نواختن با مضراب ، در دسته ی سازهای زهی مضرابی قرار می گیرد.

سه تار با ویژگیهای خاص خود همواره در طول تاریخ مورد توجه هنر دوستان ، شعرا ، عشاق و... قرار گرفته و بسیاری از بزرگان تصوف و عرفان ، در سیاحت معنوی خود از این ساز بهره جسته اند.

سه تار درونی ترین و متمرکز ترین ساز است، آن را بیشتر برای دل خود می نوازند تا برای دیگری.(ژان دورینگ)

میرزا علی اکبر خان فراهانی ، پدر ردیف

* این تنها تصویر موجود از مرحوم «آقا علی اکبر خان فراهانی» است که « صنیع الملک » نقاش دوره قاجار و عموی کمال الملک آن را نقش کرده ، هرچند که معلوم نیست که آیا میرزا علی اکبر خان این ردیف ها را خود جمع آوری کرده یا از پدرانش سینه به سینه به او ارث رسیده ، اما باید او را پدر موسیقی ردیف دستگاهی ایران دانست که امروز در دست ماست . او در تار نوازی هم سر آمد هم عصرانش بود و به همین دلیل ارج و قرب فراوانی نزد ناصرالدین شاه داشت. . جالب است که ساز او که در این تصویر می بینید ، برای خود اسمی داشته ،قلندر . او در جوانی فوت شد و مهم ترین شاگردش یعنی میرزا غلامحسین فراهانی برادر و به قولی پسر عموی او با همسرش ازدواج می کند و تربیت فرزندان جناب میرزا را بر عهده می گیرد . از دیگر شاگردان او می توان به « کوکب خانم » ،« میرزا عیدالله خان علاءالملک » ، « مسعود میرزا » و « سلطان خانم» اشاره کرد. .{ عکس موزه موسیقی}

خصوصیات سه تار

1) به نسبت دیگر سازها ، دارای حجم صوتی کم ، ولی در عین حال لطیف ، نافذ ، ظریف و دلنشین است.

2) بین سازهای مضرابی در موسیقی ردیف ، تنها سازی است که مضراب مجزا نداشته و با ناخن سبابه* نواخته می شود. در نتیجه احساس مخصوصی به نوازنده دست داده و صمیمیت بیشتری بین او و سازش بر قرار می شود.

3) کوچکی جثه ، وزن کم و بغل گرفتن ساز هنگام نواختن ، در برقراری ارتباط معنوی بین ساز و نوازنده بسیار موثر است .

4) کمی حجم صوت این ساز عاملی شده تا کمتر چهره ی عمومی پیدا کند و از طرفی موقعیت خاص خود را در خلوت نوازنده و شنونده تحکیم بخشد.

5) چون مضراب سه تار در حالت معمولی به چند سیم برخورد می کند ، امکان ایجاد کوک های متنوع و چند صدا بر روی این ساز وجود دارد ( نظیر شیوه های نوینی که استاد احمد عبادی در کوک سه تار ایجاد نمود و مشتمل بر هفتاد کوک می باشد).

6) به علت محدودیت تعداد سیم ، عدم وجود عوامل تغییر دهنده صدا ، مثل هم کوکی سیم ها ، نداشتن پوست ( برخلاف ) تار و ... صدای این ساز خالص و نافذ بوده و از طرفی کمتر دچار تغییر کوک در حین نواختن می شود.

7) از معدود سازهایی است که همنوازی آن ( گروه نوازی سه تار ) از زیبایی خاصی بر خور دار است.

نمونه مضراب سه تار           

*تذکر: کسانی که ناخن شکننده و یا امکان بلند کردن ناخن سبابه را ندارند ، می توانند از مضراب هایی که به این منظور ساخته شده اند استفاده نمایند.

اجزاء سه تار 

کاسه : جعبه صوتی سه تار می باشد که از جنس چوب توت است.

دسته : پرده های ساز روی آن بسته می شوند ، جنس آن از چوب گردو است.

صفحه: چوب توت نازک که روی کاسه را پوشانده است و خرک روی آن قرار دارد.(مهم ترین عامل خوش صدایی در سه تار صفحه آن است.)

سوراخهای روی صفحه: این سوراخها برای تنظیم صدای ساز ایجاد می شوند.

سر دسته : قسمتی از دسته که گوشی های ساز در آن قرار دارند.

گوشی: انتهای سیم به آن بسته می شود و با چرخاندن آن ساز کوک می شود . جنس آن معمولا" از چوب گردو است.

پرده: از جنس روده است که روی دسته بسته می شود و محل نتها را معین می کند .

خرک: از چوب سا خته می شود و سیم ها از روی آن عبور می کند.

شیطانک : از استخوان ساخته می شود و سیمها از روی آن عبور می کنند .

سیم گیر :در انتهای کاسه نصب می شود و انتهای سیم ها را نگاه می دارد . جنس آن از شاخ قوچ ، چوب شمشاد جنگلی یا فوفل است.

سیم : سه تار چهار سیم فلزی دارد که با ضربه ناخن انگشت سبابه به ارتعاش در می آیند.

شیار کنار دسته : شیاری است که در موقع بستن پرده ها از آن استفاده می شود.

سه تار امروزی به رغم نامی که از گذشته برایش به یادگار باقی مانده دارای چهار سیم است. که در قدیم سه سیم (تار) داشته، بروایتی مشتاق علیشاه کرمانی (شهادت 1306 ه.ق) عارفی که با سه تار و موسیقی آشنایی داشته سیم دیگری بین سیم دوم و سوم اضافه کرده و اینک سه تار در حقیقت چهار سیم یا چهار تار دارد . این سیم را واخوان و بعضی ها سیم مشتاق می نامند.نکته قابل توجه در عمل مشتاق علیشاه انتخاب محل قرار دادن سیم چهارم است.آیا می دانید چرا مشتاق علیشاه سیم چهارم را افزود ؟ جواب در قسمت مقالات وبسایت.

ابعاد سه تار

با توجه به تنوع الگوه های ساخت سه تار ، که از نظر ابعاد صفحه ، دسته ، کاسه و... با هم اختلاف دارند. سه تار هایی با ظاهر متفاوت نیز وجود دارد. به طور متوسط طول سه تار از نوک دسته تا سیم گیر حدودا" 86 سانتیمتر ، از شیطانگ تا سیم گیر 72 سانتی متر و طول ارتعاش آزاد آن ( از خرک تا شیطانک ) حدودا" 67 سانتی متر می باشد.

وتر (سیم )سه تار از بالا به پایین بدین ترتیب هستند:

وتر بم (سیم بم) با سیمی قطر تقریبی 25-35 میکرون از جنس برنج ،وتر مشتاق (سیم واخوان) با سیمی به قطر 18-20 میکرون از جنس فولاد ، وتر زیر ( سیم دوم ) با سیمی به قطر تقریبی 18-20 میکرون از جنس برنج ، وتر حاد ( سیم اول ) با سیمی به قطر تقریبی 18-20 میکرون از جنس فولاد.

 تنظیم پرده های سه تار

همان طور که می دانید ،طول سیم از شیطانک تا سیم گیر، به نسبت های خاصی تقسیم می شود که این تقسیمات به کمک پرده های ساز و خرک شکل می گیرد . از این رو ، بعداز هر بار پرده بندی ( یا بر روی ساز جدید ) باید موقعیت پرده ها بر روی دسته دقیقا" تعیین شود . مطالب زیر در مکان یابی چند پرده ی اصلی شما را یاری می کند.

نحوه نواختن سه تار

از اصول بنیادی نوازندگی سازهای زهی ، مضرابی موسیقی ایرانی ، آن است که هیچ گاه نغمه ای (نتی) به صورت تنها اجرا نمی شود . بلکه همیشه بایک صدای واخوان پشتیبانی می شود. ( واخوان عبارت است از اجرای مداوم یک یا چند صدا در طول اجرای قطعه ) تقریبا" در تمامی سازهای زهی مضرابی همانند انواع تنبور و دوتار درموسیقی نواحی معاصر ایران در مناطق مختلف خراسان (شمال ،شرق) گلستان (ترکمن) مازندران ، کرمانشاه ، آذربایجان ( شرقی و غربی ) آن است که همواره یکی از سیم ها وظیفه اجرای ملودی و دیگری که معمولا" به فاصله چهارم و یا پنجم نسبت به سیم اول کوک شده نقش واخوان را به عهده دارد . در نوازندگی سه تار معاصر به شیوه قدما نیز مضراب به گونه ای نواخته می شود که همواره هنگامی که سیمی به ارتعاش در می آید سیم بالای آن به عنوان واخوان به ارتعاش در می آید.

( آنچه دیدم از نوای زندگی نا مبتذل ناله ی سیم سه تارم بود و دیوان غزل ) شهریار

قیمت سه تار (مشقی و حرفه ای)

سه تار یکی از ارزانترین سازهایی است که با قیمت های مناسب به نسبت شناخت خریدار و سازنده آن از 30  هزار تومان تا 50 میلیون

تومان وجود دارد.اصولا" سازهای مشقی توسط سازندهای مختلف و تا قیمت 500 هزار تومان میباشد.و سازهایی که از لحاظ ساختار و

صنعت دارای صدایی خوب هستند معمولا از 1 میلیون تومان به بالا میباشد.و اصولا" سازهایی که از 1 میلیون تومان به بالا ارائه می شود

توسط سه تار سازان حرفه ای که اسامی آنها در قسمت سه تار سازان وبسایت آمده است ساخته می شود.و معمولا" این سه تار ها در

فروشگاهها ی وسایل موسیقی وجودندارند،و میبایستی از خود سازنده به صورت سفارشی تهیه شود.(درصورت نیاز با ما تماس بگیرید)

آیا میدانید ؟بیشترین شهری که در آن سه تار سازی رایج است کنگاور کرمانشاه است، مثل ساختن دف که در کردستان رایج است .

ساختن سه تار در کنگاور متداول است .وبه قول استاد مرادی در هر خانه ای بزنی با یک سه تار ساز روبرو میشی.

توسط وبسایت سه تار و www.3tar.ir

نت نویسی را برای اولین مرتبه ، چند نفر فرانسوی در ایران معرفی کردند که مهمترین آنان شخصی به نام آلفرد ژان باتیست لومر بود که درسال 1868 میلادی= [ 1247 ] خورشیدی به دعوت دولت به ایران آمد . قصد از دعوت لومر ، بیش تر معرفی موسیقی نظامی به شیوه غربی در ایران بود. به عقیده استاد نورعلی برومند ، کار لومر اثر ناچیزی بر موسیقی سنتی ایران به جا گذاشته است ،گرچه بعضی از موسیقی دانان ایرانی از جمله درویش خان از او تعلیماتی دیده بودند . لومر کارخود را آغاز نمود بدون اینکه زبان فارسی بداند . به شاگردانی که از موسیقی اروپائی و حتی خواندن و نوشتن آگاهی نداشتند نت نویسی و گام و دیگر اصول موسیقی را آموخت وچندان در کارخود کوشا و فعال بود که طی چند سال به تشکیل موسیقی عالی نظامی همت گمارد.سپس دبیرستان موسیقی دایر نمود که در آن آموزش کلیه دروس موسیقی ، ازجمله هارمونی و ارکستراسیون نظام وسلفژ و نواختن سازهای بادی و پیانو و ریاست آن نیز بر عهده خودش بود.شاگردانی که طی مدت 6 سال زیر نظر لومر آموزش دیده بودند ازکسان ورزیده و برجسته شدند که در نواختن بیشتر سازها مهارت یافتند.ولی در این میان پس از بازگشت استاد علی نقی وزیری از آلمان در سال 1302 (ش) اولین مدرسه واقعی موسیقی را تاسیس کرد. نت خوانی و قواعد نت نویسی و تار و ویولن و پیانو تعلیم میداد. اولین کسی  که نت نویسی را در موسیقی ایران به کار برد ،وزیری بود. دستورتار او دقیقا" بدین منظور تنظیم شده بود. او ردیف میرزا عبدالله و بخشی از ردیف حسینقلی را در زمان حیات آنان با شرکت در درسهای این دو تن و پیدا کردن نت ها به همراه آنان آوا نویسی کرد. بدبختانه این کار ارزشمند گم شده است.(جهت آشنایی بیشتر با استاد علینقی وزیری به کتاب سرگذشت موسیقی ایران جلد دوم نوشته روح الله خالقی مراجعه نمایید.)

استاد علینقی وزیری      

(تحقیق و برسی توسط وبسایت 3tar.ir از کتاب نورعلی برومند زنده کننده موسیقی اصیل ایرانی به کوشش احمد کریمی انتشارات دوست - تهران 1380 - و کتاب تاریخ موسیقی ایران نوشته: روح انگیز راهگانی،تهران نشر پیشرو1377 - و سنت و تحول موسیقی ایران نوشته ژان دورینگ- ترجمه سودابه فضائلی انتشارات توس - 1383 تهران.)

از اصول بنیادی نوازندگی سازهای زهی، مضرابی موسیقی ایرانی ، آن است که هیچ گاه نغمه ای (نتی) به صورت تنها اجرا نمی شود .

بلکه همیشه با یک صدای واخوان پشتیبانی می شود (( واخوان عبارت است از اجرای مداوم یک یا چند صدا در طول اجرای قطعه ))

تقریبا" در تمامی سازهای زهی مضرابی مانند انواع تنبور ، دو تار در موسیقی نواحی معاصر ایران در مناطق مختلف خراسان (شمال شرق )

گلستان(ترکمن) مازندران ، کرمانشاه ،آذربایجان ( شرقی و غربی ) آن است . که همواره یکی از سیمها وظیفه اجرای ملودی و دیگری که

معمولا"به فاصله چهارم و یا پنجم نسبت به سیم اول کوک شده نقش واخوان را به عهده دارد .

در نوازندگی سه تار معاصر به شیوه قدما نیز مضراب به گونه ای نواخته می شود که همواره هنگامی که سیمی به ارتعاش در می آید سیم

بالای آن نیز به عنوان واخوان  به ارتعاش در می آید. با اضافه شدن سیم مشتاق در حقیقت سیمهای سه تار متشکل از سه (( دوتار )) گردید.

1- سیم اول از جنس فولاد با واخوان سیم دوم از جنس برنج.

2- سیم دوم از جنس برنج با واخوان سیم مشتاق از جنس فولاد.

3-سیم سوم مشتاق از جنس فولاد ، واخوان سیم بم از جنس برنج.

در واقع سیم مشتاق واخوان سیم دوم و سیم بم می باشد.و جالب اینکه نوع سیمی را که مشتاق علیشاه انتخاب نمود با عث شده که هر

جفت از سیمها متشکل از دو جنس سیم فولاد و برنج شود.(تحقیق و بررسی از مجله مقام موسیقایی شماره 41 مهر 86 توسط وبسایت3tar.ir )

هر چیزی که طبع و مزاج را قوی و سالم و روح را پرقدرت سازد ( که موجب عمر طولانی تر نیز می شود ) آنرا « مطبوع » می نامیم . و آنچه مزاج را از درستی بگرداند و طبع را به کژی و کاستی کشد ( که عمر را هم کوتاه می کند ) ، « موثر منفی » است .

در مورد موسیقی مطبوع ، بی فایده نیست از کتابی که به سال ( 1141 ه . ق 1728 م ) نوشته محمد بن هادی بن صالح شیرازی ، جمله ای نقل شده:

« ... در ذکر اموری که باعث زیادتی عمر و طول حیات می شود : ... و از آن جمله استماع صوت حسن است یعنی گوش دادن به صدای خوش که آن را در تقویت روح و انعاش (بهبود) حرارت غریزی دخل عظیمی است ».

مجلس نوازندگان دوره ناصری

تابلوی کار استاد کمال الملک در سال 1310 ه.ق کشیده شده و اصل آن در موزه گلستان است.محمد صادق خان نوازنده سنتور ، اسمعیل خان کمانچه کش ، آقا غلامحسین نوازنده تار.

اسماعیل قهرمانی نوازنده تار و از شاگردان برجسته محضر میرزا حسینقلی و میرزا عبدلله بود.او را از برجسته ترین نوازندگان و حافظان ردیفدانسته اند و معروف است که وی سال های سال ، هر روز هفته را برنواختن تمام و کمال و یکی از دستگاه ها اختصاص داده بود. او در سال های بعد از 1300 ، معتبرترین راوی ردیف میرزا عبدلله با حفظ صناعت های اجرایی و خصوصیات فردی استاد خود ، شناخته می شد.

tarineh.com

نورعلی برومند:  « در سه تار ناخن زدن را از صبا و ضربی ها را از فروتن یاد گرفته ام . » در نوجوانی پدر برومند برای اینکه پسرش به علت عشق به موسیقی از درس و مشق غافل نشود ، اورا برای ادامه تحصیل به آلمان فرستاد. ولی نابینایی چشم باعث شد که وی از ادامه تحصیل (رشته پزشکی) محروم شده و به ایران باز گردد. لذا پس از مشورت با اساتید دریافت تنها کسی که ردیف های میرزاعبدلله را محفوظ دارد، اسماعیل قهرمانی است.بدین جهت سالها با اسماعیل قهرمانی کار کرده و ردیف میرزاعبدلله را نزد وی کاملا" آموخت.برومند سال ها برای ضبط و تنظیم و تدوین ردیف ها به روایت قهرمانی زحمت کشید و دوره ی کامل آن را به دعوت سازمان رادیو و تلویزیون ملی ایران با تار نواخت و ضبط کرد که امروز دستمایه ی اصلی معلمان مشغول به تعلیم موسیقی ایرانی ، است. برومند وسیله ای شد برای اینکه هنر اساتیدی چون حبیب سماعی ، سید حسین طاهرزاده ، درویش خان ، موسی معرفی ، ابوالحسن صبا ،رکن الدین خان مختاری ، یوسف فروتن ، عبدلله دوامی ، رضا روانبخش اسماعیل قهرمانی و ضیاء رسائی ، که برخی به طور مستقیم و برخی غیر مستقیم بر وی تاثیر گذارده بودند، به نسل امروز منتقل شود. طی 12 سال تدریس برومند در دانشکده ی هنر های زیبا ، جوانانی چون حسین علیزاده ،مجید کیانی ، جلال ذوالفنون، داریوش طلائی ، محمد رضا لطفی و... فارغ التحصیل شده و لیسانس گرفتند. وی علاوه بر گرد آوری و تدریس سازی ، ردیف آوازی را نیز از روی سبک طاهرزاده تنظیم و تدوین کرد و به شاگردان خود آموخت؛ که از آن جمله رضوی سروستانی و محمد رضا شجریان را می توان نام برد. برومند در آخرین سال عمر ، ریاست هیت داوران آزمون باربد را به عهده گرفت .

  از سایت:tarineh.com

موسی معرفی از شاگردان برجسته درویش خان است که به درجه ی اخذ نشان « تبر زین طلا » از دست وی ، درنوازندگی تار نایل آمد. وی مدت 30 سال به جمع آوری و تطبیق ردیف میرزاعبدلله و میرزا حسینقلی ، پرداخت و حاصل آن را به صورت کتابی مفصل تحت عنوان « ردیف موسیقی ایران » در سال 1332 منتشر کرد که در همان سال ها با تار « سلیمان روح افزا » ضبط شد. ( این اجرا اخیرا" منتشر شده است ).

  از سایت:tarineh.com

حمید نوایی معروف به عشقی (5-1282ش=صبح دوشنبه 1366/9/30=1987م تهران) از محل سکونتش در تجریش ، مقصود بیگ،کوچه ثقفی ، شماره 16 ، آرامگاه بهشت زهرا ،قطعه 104 ردیف 67 شماره 38 به خاک سپرده شد.

سه تار ساز مشهور معاصر ، به تار سازی نیز اشتهار و اهتمام داشت. او فرزند پدری به نام رضا ، اهل کنگاور کرمانشاه بود و از 13 سالگی بهره مند از استادی معروف به نام سید جلال .

در سال 1350 آغاز همکاری او با مرکز حفظ و اشاعه موسیقی ، بنا به دعوت دکتر داریوش صفوت بود. عشقی درویش گونه ای آزاد از هر گونه قید و بند ، در دنیای تجرد خویش ، با طبع بلند ، نه تکیه بر اغنیا می زیست.

سه تار می نواخت و همراه آن زمزمه ای سر می داد ، تکیه کلامی داشت : (( یا هو )) و گاهی آن را تکرار می کرد ، خدایا عشقی قلندر به جز تو بی نیاز است و یا عشقی قلندر ، عشقی خداپرست محل کارش را مقدس می داشت .

سه تار های عشقی از کیفیت صوتی مطلوبی برخوردار است. استاد احمد عبادی معتقد بود سه تار عشقی چیز دیگر است و بهترین سه تاری است که می توان از لحاظ زنگ و قدرت صدادهی به آن عنوان بهترین را داد.(ضمنا"داریوش طلایی نیز ردیف سه تار نوازی را با ساز عشقی اجرا نموده است).

از ویژگیهای سه تار عشقی می توان به تحکیم کاسه ، تحدب صفحه ، و خوش دست بودن آن اشاره داشت.ولی ویژگی بازر آن بالانس صدا دهی در اکتاو های زیز وبم ، خوش صدایی همه سیمها ، بصورت ابریشمی و مخملین و قابلیت مضراب خوری که در تمام کوک ها خوش می خواند.

و دارای دو مشخصه ظاهری یکی به شکل اشک که در گلویی سه تار و معمولا" با صدف سفید کار شده و کلمه (( عشقی )) که در بالاترین قسمت کاسه ، در کنار سیم گیر ( قسمتی که دست هنگام نواختن روی کاسه گذاشته می شود) با خطی عامیانه و با مداد حک می کرد.البته تمام سازهای عشقی دارای مهر نبودند.

استاد عشقی پنج نوع سه تار می ساخت و برای هر کدام یک قالب مخصوص داشت.

1- سه تار ( کاسه بزرگ 11 ترک ) عشقی ،که بیشتر از بقیه طرفدار داشت.

2- سه تار ( کاسه متوسط 11ترک) کمی کوچکتر از نوع اول اما با قالبی کشیده تر (جره) که در نوع خود زیبا و خوش صداست.

3- سه تار کوچک یا سازهای مسافرتی با 9 ترک .

4- سه تار کوچک کتابی با کاسه تخت که به آن زیر عبایی میگفتند.

5- سه تار ( پوستی از ابداعات عشقی) با قالبی بزرگتر وبا پنجه ای زیبا ، روی صفحه آن به شکل قلب حغره ای ایجاد می نمود و پوست بر روی آن می کشید و خرک ساز را که شبیه خرک تار بود بر روی پوست مستقر می ساخت.

استاد عشقی بجز این پنج نوع سه تار ، سه تار یک تکه نیز می ساخت .

عشقی یکی از بهترین شاگردان استاد سید جلال تار ساز و سه تار ساز معروف به شمار می رفت . عشقی نه تنها سه تار ساز خوبی بود ، بلکه تار های نخبه ای هم ساخته است ، اما دلبستگی اصلی او ساختن سه تار بود.

سه تار هایش خوش دست ، سبک وزن و خوش صدا و بسیار زیبا است . امروز هنر مندان به داشتن سه تار های عشقی افتخار می کنند . سه تار های او علاقمندان و جویندگان بسیاری دارد .

مرحوم عشقی از کسانی بود که کارگاهش محفل استادان بنام و برجسته زمان بود و اگر چه بهره ای از زندگی هنری اش نبرد ، اما نام او و کارهای ارزنده اش ، همواره در یادها و خاطره ها زنده و جاوید است.

هنرجویان بسیاری در زمینه ساخت ساز از دانش ومهارت عشقی برخوردار شدند . که بعضی از آنها در این صنعت به مرتبه والایی رسیده اند.

از جمله فرمان مرادی که امروز استادی قابل است . فرمان مرادی حق شاگردی را در مورد استادش کاملا" به جا آورد و تا آخرین لحضه حیات او یار ومدد کارش بود.

هم اکنون سه تار عشقی در بین علاقمندان با قیمتی بالغ بر 10 تا 15 میلیون تومان طرفدار دارد.

منبع.: http://www.3tar.ir

در ایام قدیم نسلی از ساز سازان سنتی در ایران به وجود آمدند، که در کارشان مهارت زیادی پیدا کردند و به مرحله ی استادی رسیدند. در همین زمان در خانواده ای هنرمند در جلفای اصفهان کودکی پا به عرصه وجود میگذارد که نام آوانس آبکاریان را برایش انتخاب و بعدها معروف به ( یحیی تار ساز ) شهرت زائد الوصفی کسب کرده به گونه ای که هر کس تاری داشته باشد، حتی دورترین روستاها آن را منسوب به یحیی می داند و افتخار می کند گویی تار با نام یحیی عجین شده و از هم جدا شدنی نیستند. پدر و عموی یحیی که به ترتیب خاچیک و هامبارسون نام داشتند از هنرمندان این رشته بودند و یحیی از زمان کودکی با تار و سایر وسایل موسیقی آشنا می شود و با آنها انس می گیرد، خصوصا" با شکل تار که اثری نیکو در او به جای می گذارد . هنگامی که صدای زیبای تار را می شنود شیفتگی و علاقه ای وافر بدان پیدا می کند و تصمیم می گیرد که کار پدر و عمویش را ادامه دهد.بزرگتر که می شود به پدرش در ساختن تار و سه تار کمک می کند.در قدیم روال کار چنین بوده که پدر یا عمو کارش را به پسر یا برادرزاده اش می آموخته، چون در آن زمان هنر و حرفه در خانواده موروثی بوده و یحیی هم بر همین منوال شاگردپدرش بوده است،به علت نبوغ ذاتی ای که داشته به زیبایی کار استادان دیگر هم توجه خاصی پیدا می کند و شیفته ی کار استاد فرج الله استاد یگانه و بی نظیر می شود پا را از دایره ی کار پدر و عمویش فراتر می گذارد و اندازه و الگوی استاد فرج الله را اختیار می کند و با کمی تصرف توانسته به ساز تار ، زیبایی خاص و قابل توجهی بدهد و صدادهی آن را به اعلا درجه برساند که تا کنون هیچ سازنده ای نتوانسته به آن مقام برسد . و این می رساند که او در این راه بسیار جست و جو کرده تا به آنچه مورد نظرش بوده ، دست یافته است .اگر تار یحیی را در سطحی صاف قرار دهیم خواهیم دید که تار یحیی از نظر زیبایی در بین تارهای ممتاز است .

مشخصه خوش خوانی و خوش دستی تار یحیی   

مشخصه خوش خوانی و خوش دستی تار یحیی به چند عامل مهم بستگی دارد: طرز ساخت کاسه، نصب دسته به کاسه ، عمل آوردن رو دسته ، اندازه های دقیق نسبت کاسه به دسته، تناسب کاسه ی بزرگ و کاسه کوچک (نقاره) ، نفیر داخل کاسه ، تراش داخل کاسه تناسب داخلی حجم کاسه ی بزرگ و کاسه کوچک و... مهمتراز اینها خرکی را که برای اولین بار روی تار قرارمیداد و آن را امتحان می کرد اگر از نظر صدادهی مطلوب واقع می شد دیگر عوض نمی کرد و این خرک را همیشه روی تار نگاه می داشت ، در صورت تغییر دادن صدا دهی تار کم می شود و از خوش خوانی می افتد . توصیه نگارنده این است که روی خرک تار خود را امضاء و علامت گذاری کنید زیرا عوض کردن آن به وسیله نا اهلان اختمال حتمی دارد. تار های یحیی به علت مرغوبیت ، خریداران فراوانی داشته است به یاد دارم در سال 1312 تار یحیی 40 تومان و تار سایر استادان 14 تا 15 تومان بود و تار های معمولی 3 تا 5 تومان خریداری می شد . بدین لحاظ کار او را تقلید و به نام او می فروختند. بنابراین تصمیم می گیرد مهری بسازد و کارهایش را مهر کند . تا آن زمان کسی کار را مهر می زد. یحیی مهر بیضی شکل کوچکی می سازد و کلمه یحیی را روی آن حک می کند و به درون کاسه بزرگ می زند. اما از خدا بی خبران این مهر را تقلید می کنند و او دوباره در صدد برمی آید که مهر دیگری بسازد ، مهری می سازد دایره شکل ونام یحیی را به تاریخ 1325 (هجری قمری) با فشار روی بیخ دسته تار می زند . که البته آن را هم تقلید می کنند . یحیی با این امر مبارزه می کند و مهر بیضی شکل کوچکی می سازد و آن را روی کاغذی می زند و تاریخ ساخت و محل ساخت را می نویسد و در زیر سیم گیر می چسباند و سیم گیر را در جای خود وصل می کند و مهر مخفی دیگری که همین مهر زیر سیم گیر باشد ، روی کاغذی می زند و آن را زیر استخوان سرپنجه می چسباند. اگر تار یحیی دست نخورده باشد ، این مهر زیر استخوان سر پنجه وجود دارد. اگر تاری این سه مهر را داشته باشد خصوصا" مهر زیر استخوان سر پنجه ، محققا" ساخته یحیی است.

نمونه مهر یحیی در بیخ دسته تار 

گفتیم که سازندگان قدیم کارشان را مهر نمی زدند ، بعد از یحیی این کار ترویج می شود شگرد کار یحیی برای ساخت تار این بود که برای بالا بردن کیفیت کارش  از بهترین چوب ها و بهترین مصالح استفاده می کرد . ذکر این نکته قابل اهمیت است که یحیی بیشتر تار هایش را در اصفهان ساخته است ، معمولا" این تار ها رنگ روشن و خال های سفیدی در پهلو های کاسه دارند و به همین دلیل این که چوب توت جوان استفاده شده ، صدایشان زنگ دارد و زیر خوان است وی مدتی به قزوین نزد خواهرش می رود و تارهایی که در آنجا ساخته به خاطر مرغوبیت چوب قزوین هم از نظر رنگ و هم از نظر صدا دهی خوب در آمده است.

یحیی چپ دست بوده ومعمولا افراد  چپ دست در کارشان مهارت زیادی پیدا می کنند. زمانی که یحیی در قزوین کار می کرده ، دو عدد تار یکی کاسه بزرگ و دیگری که اندازه های آن با تارهای معمولی فرق بسیار دارد . برای خواهرش می سازد و داخل تار بزرگ را با خط خود و با مدادکپیه بنفش به زبان ارمنی می نویسد و به خواهرش هدیه می کند . متاسفانه تاریخ در آن قید نشده است . این دو عدد تار در سال 1362 از خواهر زاده یحیی خریداری می شود و خریدار ، آن را برای تعمیر نزد من آورد و همان سه مهری را که قبلا" ذکر شد دارا بود.          در حال حاضر (تار یحیی ) در بین علاقمندان تا مرز 200 میلیون تومان نیز طرفدار داشته است.

نکته:امروزه حتی در میان سازندگان ساز یا فروشندگان ساز کم هستند افرادی که واقعا" بدانند که صدای یک تار چگونه باید باشد و هرگز به طور یقین نمی توان دانست که آیا فلان تار بد است یا نه، زیرا تنها کافی است که پوست بد قرا گیرد تا بهترین ساز تمام کیفیت خود را از دست بدهد. در بعضی از موارد ، یک سوهان کشی صحیح روی لبه ی کاسه یا روی دسته ی تار ، کافی است تا عیوب بزرگ را رفع کند ، و یا برعکس ، به ترتیبی غیر قابل مرمت صدای آن را ضایع کند . متداولترین معیار ، قدرت و زنگ است. اما برای قضاوت در باب کیفیت یک تار ، باید نواختن آن را هم به خوبی دانست.(دو اصل مهم متحول شدن تار ، پوست و خرک است).

 منبع.: http://www.3tar.ir

تار از سازهای زهی و ایرانی است که با زخمه نواخته می‌شود. تار در ایران و برخی مناطق دیگر خاورمیانه مانند افغانستان، تاجیکستان، جمهوری آذربایجان و ارمنستان و گرجستان و دیگر نواحی نزدیک قفقاز برای نواختن موسیقی کلاسیک این کشورها و بخش‌ها رایج است.واژه تار خودش در فارسی به معنی رشته است. هرچند که ممکن است معنی یکسانی در زبان‌های تحت تاثیر فارسی و یا دیگر زبان‌های ایرانی تبار مثل کردی داشته باشد. این باعث شده است که کارشناسان ایرانی بر این باور باشند که تار ریشه مشترکی میان همه اقوام ایرانی تبار در جایی که از سوی ایرانیکا با قاطعیت به نام قاره فرهنگی ایرانیان نامیده شده دارد.

در گذشته تار ایرانی پنج سیم (یا پنج تار) داشت. غلامحسین درویش یا درویش خان سیم ششمی به آن افزود که همچنان به کار می‌رود.

تاریخچه تار

تار در لغت ایرانی به معنی زه، سیم و از لحاظ ساز شناسی از گروه سازهای زهی مضرابی است. بنابر روایتی تار از زمان فارابی(حدود سال ۲۶۰ هجری – سال ۳۳۹ هجری) موسیقیدان معروف ایرانی وجود داشته و بعد از وی توسط صفی الدین ارموی و دیگران به سمت کمال پیش رفته است. بر این اساس نمونه سلف تار مربوط به عهد صفوی (سال ۱۰۸۰ هجری) در تصویر بالا مربوط به نقاشی‌های کاخ هشت بهشت اصفهان مشاهده می‌شود . دو تصویر که یکی در سال ۱۷۷۵ میلادی و دیگری در سال ۱۷۹۰ میلادی در شیراز از تار نقاشی شده است نشان می‌دهد نواختن این ساز در دورهٔ زندیه در شیراز متداول و مرسوم بوده است. با این همه، نام نوازندهٔ مشخصی از این ساز در منابع دورهٔ زندیه دیده نمی‌شود و از این‌رو، احتمالاً این ساز در آن دوره نام دیگری داشته استسازِ تار با شمایل و مشخصات کنونی (کاسه و نقاره شبیه به دل روبروی هم، با دسته‌ای متصل دارای ۶ سیم طبق تصویر بالا) از زمان قاجار دیده شده است. مرتضی حنانه (استاد موسیقی ایرانی) در کتاب گامهای گمشده، تار را ساز ملی ایرانیان میداند.مرحوم روح‌الله خالقی (استاد موسیقی ایرانی) در کتاب سرگذشت موسیقی می‌گوید: ساز (تار) بهمراه نام سازهایی دیگر در شعر فرخی سیستانی شاعر ایرانی (۳۷۰-۴۲۹) ذکر شده است (هر روز یکی دولت و هر روز یکی غژ * هر روز یکی نزهت و هر روز یکی تار). ساز تار ساخته و پرداخته ذوق ایرانی است (منحنی و قوس‌هایی که در ساخت تار دیده می‌شود در خوشنویسی و نقاشی و مینیاتور و معماری ایرانی جاری و ساری است) و طی سالهای متمادی کامل و کاملتر گشته است.آخرین اصلاحات توسط درویش خان استاد موسیقی ایرانی(۱۲۵۱تهران_۲ آذر ۱۳۰۵تهران) با افزودن سیم ششم جهت تکمیل و وسعت دامنه صوتی تار انجام پذیرفته است. تار دارای ۲۸ پرده است (یعنی کمتر از سه اکتاو). آخرین الگوی منحصربه‌فرد ساخت تار نیز متعلق به سازگر مشهور ایرانی استاد یحیی دوم(۱۲۵۴-۱۳۱۰ه. ش) می‌باشد چه به لحاظ شاخص فنی و چه از لحاظ ذوقی همچنان که گره چوب را به شکل متقارن روی کاسه تار (در اصطلاح چهار گل) طراحی مینموده است. جنس چوب کاسه تار از درخت توت، دسته آن گردو می‌باشد.

کاسهٔ تار بیشتر از کنده کهنه چوب توت ساخته می‌شود که هرچه این چوب کهنه‌تر باشد به دلیل خشک بودن تارهای آن چوب تار دارای صدای بهتری خواهد بود. پرده‌ها از جنس روده گوسفند و دسته و پنجه معمولاً از چوب گردو تهیه می‌شوند. شکل کاسهٔ تار مانند دو دل به هم چسبیده و از پشت شبیه به انسان نشسته‌ای است. تار قفقازی شکل کمی متفاوتی دارد و سیم‌های آن بیشتر است. جنس بز کوهی است. در دو طرف دسته از استخوان شتر استفاده می‌شود. از لحاظی ساز تار به سه‌تار نزدیک است. از لحاظ شیوهٔ نوازندگی زخمهٔ عادی در تار به صورت راست (از بالا به پایین) است ولی در سه‌تار بالعکس است (از پایین به بالا). همچنین از نظر تعداد پرده‌ها نیز با هم شباهت دارند. صدای تار به دلیل وجود پوستی که روی آن است از شفافیت خاصی برخوردار است این پوست معمولاً پوست جنین گاو می‌باشد ولی از پوست ماهی نیز می‌توان استفاده کرد. به خصوص سازهایی که ساخت قدیم هستند از شیوهٔ صدای دیگری برخوردارند.

شکل ظاهری

قسمت کاسه (شکم) به دو قسمت بزرگ و کوچک تقسیم می‌شود که قسمت کوچک را نقاره می‌گویند. روی کاسه و نقارهٔ تار پوست کشیده می‌شود. خرک تار بر پوست کاسه تکیه کرده است. قسمت نقاره در انتهای بالایی به دسته (گردن) متصل شده است. دستهٔ تار بلند و حدود ۴۵ تا ۵۰ سانتی‌متر است و بر کناره‌های سطح جلویی آن دو روکش استخوانی چسبانده شده است که این استخوان معمولاً از استخوان شتر تهیه می‌شود. دور دسته، پرده‌هایی عمود بر طول آن با فواصل معین بسته شده است. تعداد پرده‌ها امروزه ۲۸ است. سازهای قدیمی با تعداد ۲۵ پرده ساخته می شده است. جعبه گوشی (سر) در انتهای بالایی دسته قرار گرفته و از هر طرف سه گوشی بر سطوح جانبی جعبه کار گذاشته شده است. تعداد سیم‌های تار شش است که از انتهای تحتانی کاسه شروع شده، از روی خرک عبور می‌کند و در تمام طول دسته کشیده شده، تا بالاخره به جعبه گوشی‌ها داخل و در آنجا به دور گوشی‌ها کشیده می‌شوند. سیم‌های شش‌گانه عبارتند از دو سیم سفید (پائین) که همصدا کوک می‌شوند، دو سیم زرد (همصدا)، یک سیم سفید نازک (بنام زیر) و بالاخره یک سیم زرد (بم)، که دوتای آخری غالباً به فاصله اکتاو کوک می‌شوند.

منبع:fa.wikipedia